We wrześniu 1939 r. armie Niemiec i Związku Sowieckiego najechały Polskę, rozpoczynając drugą wojnę światową. Agresja była konsekwencją zawartego 23 sierpnia paktu Ribbentrop – Mołotow. Polscy jeńcy wojenni trafili m.in. do sowieckich obozów. Niemcy wraz ze Słowacją zaatakowali 1 września 1939 roku, a Sowieci – 17 września. Kraj został podzielony między okupantów, których celem było zniszczenie narodu polskiego i ostateczna likwidacja Rzeczypospolitej.
Polacy na zajętych przez Sowietów ziemiach poddani byli licznym represjom. Tracili mienie, wolność i życie. Przedstawiciele polskich elit: żołnierze, policjanci, urzędnicy, padli ofiarą zaplanowanej serii zbrodni, której symbolem stał się Katyń.
Setki tysięcy mieszkańców zajętych ziem zesłano na Syberię. Wielu z nich pozostało na nieludzkiej ziemi na zawsze. Wielu pozostałych przy życiu nie wróciło do Ojczyzny – zachowali oni jednak Polskę i polskość w sercach. Ci, którym dane było wrócić, powrócili do Polski innej niż ta, którą opuszczali…
Pierwsza z czterech masowych deportacji obywateli polskich z ziem wschodnich odbyła się 10 lutego 1940 r. Do północnych obwodów Rosji i zachodnią Syberię trafiło wtedy około 140 tysięcy ludzi.
Według różnych źródeł 1 mln 350 tys. Polaków lub nawet 2 mln osób zostało wywiezionych ze swoich domów w ramach masowych deportacji.
17 września – w rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 r., która zapoczątkowała masowe wywózki obywateli polskich z Kresów do ZSRR – na mocy uchwały Sejmu obchodzimy Dzień Sybiraka.
